Initiatiefnemer Aad Hendrickx, die Natuurzorg in 2017 oprichtte, wil deelnemers de kans geven in natuurgebieden aan het werk te gaan: ‘Midden in de natuur is de samenleving. Men komt elkaar tegen, maakt een praatje, laat de hond uit. De betekenis van het werk van de deelnemers in de natuur wordt opgemerkt, want je ziet meteen resultaat van je inspanningen. En werken in de natuur is voor mensen die door ziekte of omstandigheden langs de kant staan, een ideale omgeving om hun draagkracht te vergroten. Groen heeft positieve effecten op onze mentale en fysieke gezondheid. Natuur ontspant en vermindert stress, angst, depressie en zet ook aan tot sociaal contact.’

Aad Hendrickx, oprichter Natuurzorg

Kleine groep

Met Natuurzorg brengt Aad Hendrickx z’n verschillende passies bij elkaar: in de natuur werken, behoud van natuur en landschap en iets betekenen voor anderen. Hij voert het natuuronderhoud uit in een kleine groep. ‘Deze deelnemers willen en kunnen niet op een plek werken waar veel mensen zijn. In een kleine groep zijn minder prikkels.’ De natuur als werkplek blijkt een van de succesfactoren van Natuurzorg; het heeft direct een positief effect. Natuur draagt bij aan maatschappelijk herstel van psychisch kwetsbare mensen. Deelnemer Ronald vertelt dat de natuur hem goed doet omdat die hem rust geeft. ‘Door m’n autisme ben ik snel overprikkeld. Het werken in de natuur is een soort extra medicijn.’

Kleine stapjes

Voor veel deelnemers geldt dat het lastig is om een geschikte werkplek te vinden. Ze zijn vaak ergens gestopt. Of het ging gewoon niet goed met hun gezondheid waardoor de stap naar werk sowieso erg groot was. Bij Natuurzorg weten ze vervolgens stappen te zetten. Natuurzorg biedt een opening om uit de cliëntenrol te stappen. ‘Mensen (her)pakken zelfregie. Bijvoorbeeld door een opleiding te gaan doen, vrijwilligerswerk of te starten met een traject van dagbesteding naar betaald werk. Ze gaan voor zichzelf een positie in de maatschappij zien,’ aldus Aad Hendrickx. ‘Mensen kunnen hier stappen zetten die ze twintig of dertig jaar geleden hadden willen zetten maar daarvoor toen niet de vaardigheden of ruimte hadden.’  Op langere termijn blijken deelnemers van Natuurzorg ook andere stappen te zetten dan alleen participatie. Aad Hendrickx: ‘Je ziet mensen van beschermd, begeleid of slechte huisvesting doorgroeien naar zelfstandig wonen, wonen op een manier die bij hen past.’

Met elkaar een ‘we’

Bij Natuurzorg werken mensen met uiteenlopende achtergronden die met elkaar een ‘we’ vormen. Ze leren samen te werken in een groep. Aad Hendrickx: ‘Veel deelnemers hebben privé te maken met eenzaamheid. Bij Natuurzorg zijn ze onderling verbonden. Ze zijn afhankelijk van elkaar. Ze moeten er samen uit komen: een plan maken, tempo afspreken, dat is voor hen allemaal niet zo vanzelfsprekend. Door de waardering van anderen neemt ook hun eigenwaarde toe. Ze bieden elkaar hulp, accepteren elkaar zoals ze zijn en verschillen. Deelnemers helpen elkaar ook buiten werktijd. Een auto (uit)lenen, helpen verhuizen, schilderen, enzovoorts. Door het project zoeken zij elkaar op, "vanzelf" zou dat niet zijn gebeurd.’ De combinatie van de veilige werkomgeving, het groepsgevoel en de persoonlijke relatie die begeleider Aad met deelnemers aangaat, leidt tot meer. Mensen ervaren weer verbinding en aansluiting bij een groter geheel, zijn minder geïsoleerd.

De ontwikkeling van Ronald

Ronald: ‘Ik ontwikkel me bij Natuurzorg, misschien is er kans op betaald werk. Dan heb ik geen uitkering meer nodig.’ Ronald zegt bij het project doelen te leren stellen. Z’n eerste doel was meedoen aan Natuurzorg en dat een half jaar volhouden. Dat lukte. Voorheen stopte hij meestal met activiteiten waar hij aan begon, hij voelde vaak weerstand. Wat maakt dat hij bleef? Ronald: ‘Dat ik mezelf kan zijn.

Ronald zette na een jaar Natuurzorg een stip op de horizon: toegroeien naar betaald werk. Dat doet hij via een op maat traject vanuit dagbesteding richting betaald werk. Afgelopen maanden werkte hij twee dagen bij Natuurzorg en ging hij twee dagen naar een werkbedrijf. Eind dit jaar hoopt hij een betaalde werkplek te hebben gevonden. Ronald: ‘Af en toe een klant helpen, maar niet constant in contact met anderen, dat is voor mij mooi afgebakend.’ In de toekomst hoopt hij volledig betaald werk te kunnen doen en door de salariëring meer voldoening te ervaren.

Ronald vertelt bij Natuurzorg ook andere inzichten op te doen dan bij een therapie tussen vier muren. Bijvoorbeeld over omgaan met moeilijke momenten. ‘Als mensen vroeger op mij gerichte grappen maakten, ervoer ik die vaak als aanval. Ik leer hier dat het maar grapjes zijn.’ Ook leert hij dingen stap voor stap te doen, niet te snel. ‘Wanneer ik veel dwang of angst voel, richt ik me in het werk nu op waar ik mee bezig ben. Dat gebruik ik ook in het dagelijks leven. Als ik in het weekend veel dwang en angsten heb, richt ik me op waar ik dan mee bezig ben, zoals wandelen of televisie kijken.’ Ook dierbaren van Ronald waarderen dat hij Natuurzorg heeft volgehouden. Zijn zussen, ouders en vrienden zien vooruitgang en zijn trots op hem.

Hindernissen

De indicaties voor dagbesteding zijn niet helemaal passend voor de begeleiding die Aad biedt: ‘Ik ben veel tijd kwijt om met mensen contact te leggen over hun situatie, erachter te komen waardoor hun situatie is gestagneerd of complex is geworden. Er is ruimte nodig om te verkennen of ik die passende plek kan bieden, en dat deelnemers daadwerkelijk weer de drempel over durven stappen. Deze vorm van ondersteuning is veel uitgebreider, intensiever dan iemand ontvangen en begeleiden bij het werk. Het zou helpen als ik meer tijd en ruimte had om meer 1-op-1 op te pakken.’ Ook Hilda heeft een dergelijke ervaring met ‘het systeem’: Hilda kreeg vorig jaar een terugval toen het drie maanden duurde voordat haar indicatie rond was, ‘door de stress’. Ze was bezig met een opleiding waardoor een indicatie voor dagbesteding volgens de regels lastig was. ‘Omdat we hebben volgehouden kon de opleiding en deze plek bij Natuurzorg met indicatie dagbesteding toch doorgaan.’

'Iedereen kan zichzelf zijn bij Natuurzorg'

De benadering van Aad

Aad: ‘Ik ben zeker wel begeleider en zorgverlener maar wordt door de deelnemers niet altijd zo gezien omdat ik anders te werk ga.’ Wat is dat ‘anders’ dan? Volgens de deelnemer Ronald: ‘Iedereen kan zichzelf zijn bij Natuurzorg. Aad is heel rustig en niet oordelend. Ik kan alles bij hem kwijt en Aad geeft goede adviezen. Elke nieuwe deelnemer wordt geaccepteerd zoals zij of hij is.’ Bovendien is de werkplek relaxt. ‘Als je een dag niet goed in je vel zit en even wilt wandelen, dat kan en mag dat gewoon.’

Aad Hendrickx bevestigt dat hij bewust werkplekken creëert waar mensen zich thuis en prettig voelen. ‘Het gaat bij deelname ook niet alleen om werk, ook om het opbouwen van een vertrouwensrelatie.’ Hij investeert als vaste begeleider veel in 1-op-1-relaties met deelnemers. Mensen voelen zich gezien en gehoord. Zoals deelnemer Hilda. ‘Ik leerde nooit om me te uiten, waardoor ik in het sociale verkeer tegen conflicten aanloop.’ Bij Natuurzorg mag en kan ze zichzelf zijn. Ze ervaart haar plek in de groep als veilig. Als er iets misgaat ‘dump ik dat bij Aad. Hij kan het probleem samenvatten en de kern eruit vissen. Daardoor kan ik dingen beter verwoorden, ook in andere sociale contacten.’ Hilda lijkt van een in zichzelf gekeerde vrouw, die niet begrepen en afgewezen werd, langzaam maar zeker iemand te worden die, haar eigen plek in de maatschappij aan het innemen is.

Erkenning

Een ander belangrijk element is de erkenning die deelnemers krijgen. Aad Hendrickx: ‘Men beseft dat deelnemers aan Natuurzorg bij de samenleving horen en iets waardevols kunnen doen. Dat voedt het beeld dat er mensen zijn die het weliswaar moeilijk hebben, maar ook recht hebben op een goede plek. Deelnemers (her)ontdekken zichzelf, doen sociale vaardigheden op waarmee ze méér kunnen. Mensen bloeien en groeien. De waardering van buiten die zij met hun inzet oogsten is de motor achter volgende stappen die ze willen zetten. Natuurzorgers nemen het heft weer meer in eigen hand.’

Tekst: Annemiek Onstenk
Foto's: MacSiers Imaging