Op basis van internationaal onderzoek heeft Movisie, samen met de faculteit Sociaal Werk van de Zwitserse Fachhochschulde Sankt Gallen, het model ‘Balans voor de mantelzorger’. We maken zichtbaar welke processen en factoren invloed hebben op de balans van de mantelzorger. 

De tekst gaat verder onder de afbeelding.

Drie variabele aandachtsgebieden 

Het model laat drie variabele aandachtsgebieden van mantelzorgers zien: de mantelzorg, andere verantwoordelijkheden en de hulp van anderen.  

1. Mantelzorg. Dit gaat over de tijd die een mantelzorger besteed aan het zorgen voor naaste(n).  
2. Andere verantwoordelijkheden. Andere verantwoordelijkheden is een grote categorie. Denk hierbij aan (vrijwilligers)werk, het gezin, hobby’s en sociale activiteiten. Het zijn alle bezigheden in iemands leven die tijd, aandacht en energie kosten.  
3. (In)formele hulp door anderen. Dit is de optelsom van (in)formele zorg en ondersteuning door anderen. Bijvoorbeeld door hulpverleners als fysiotherapeuten of verpleegkundigen, maar ook door de buurman van een mantelzorger die af en toe de heg snoeit.  

Het aandeel mantelzorg en andere verantwoordelijkheden vormen samen de zogenaamde ‘verplichte tijd’. Gezamenlijk is dit de tijd die een mantelzorger per dag besteed aan taken en activiteiten die moeten gebeuren. Wanneer het aandeel (in)formele hulp door anderen toeneemt, zal de verplichte tijd slinken en houden mantelzorgers meer tijd over voor ontspanning. 

Energie van mantelzorgers 

Centraal in het model staat de aanname dat balans een individuele ervaring is van mantelzorgers. Waar de een zich in balans voelt en geen belasting ervaart in de mantelzorgtaken of andere verantwoordelijkheden, kan een ander precies dezelfde situatie  wel als belastend ervaren. Dit heeft onder andere te maken met de energie die mantelzorgers hebben. Zijn zij in staat voldoende op te laden?  Het simpelweg hebben van een goede nachtrust of het niet last hebben van verkoudheid kan al voor meer energie zorgen. Naast energie zijn er echter ook externe invloeden die de ervaren belasting beïnvloeden. Op deze externe invloeden heeft een mantelzorger geen grip. Zo kan er sprake zijn van een verandering in zorgvraag bij de naaste(n), waardoor de mantelzorgtaken (tijdelijk) intensiever of juist minder intensief worden. 

Er zijn ook externe gebeurtenissen die invloed hebben op de tijd die mantelzorgers besteden aan ‘andere verplichtingen’. Denk bijvoorbeeld aan een belangrijke deadline op het werk waardoor iemand overuren maakt. Of wanneer een van de kinderen van een mantelzorger trouwt en er moet worden geholpen bij de voorbereidingen van de bruiloft. Dit betekent dat er minder tijd over blijft voor het uitvoeren van mantelzorgtaken. Het zijn allemaal gebeurtenissen die bij het leven horen, maar wel invloed hebben op hoe mantelzorgers hun tijd moeten indelen.  

Hoe kun je als professional ondersteuning bieden? 

Nu het helder is welke soorten tijdsinvesteringen mantelzorgers hebben en welke externe gebeurtenissen dit beïnvloeden, is het voor professionals belangrijk om hier mee te kunnen werken. De inzichten die het balansmodel biedt, resulteren in vier richtingen waarmee professionals mantelzorgers kunnen ondersteunen.  

1. Anticipeer op het te verwachten zorg- en leefpad. Wanneer mantelzorgers weten wat het verloop van de ziekte van hun naaste(n) is kunnen zij zich voorbereiden op wat dat van hen vraagt. Dit is van invloed op de mate waarop mantelzorgers zich identificeren met de mantelzorgrol. Hier spelen ook maatschappelijke normen en verwachtingen een rol en vinden morele dilemma’s een oorsprong. Als professional is het daarom belangrijk om mantelzorgers vroegtijdig te informeren over ziektebeelden of door te verwijzen naar trainingen (bijvoorbeeld bij een steunpunt mantelzorg of GGZ-instelling). Het gaat om het bieden van goede, duidelijke en doorlopende informatie richting mantelzorgers.  
2. Bespreek de elasticiteit van het zorgnetwerk. Hier gaat het om het bevorderen inzet van het (in)formele netwerk rondom mantelzorgers. Er zijn interventies ontwikkeld voor het vergroten van de veerkracht van deze netwerken, over het inzetten van respijtzorg en over een goede samenwerking tussen professionals en mantelzorgers.  
3. Verken samen de draagkracht van de mantelzorger. Hierin probeer je de subjectief ervaren belasting van mantelzorgers te beïnvloeden. Draagkracht vergroten kan op verschillende manieren. Denk aan het zorgen voor voldoende beweging en sport of coaching op het bewaken van eigen grenzen. Dit kunnen algemene, maar ook specifieke trainingen zijn. Dit is afhankelijk van de behoefte van de mantelzorger. Als professional ga je samen met mantelzorgers op zoek naar datgene wat voor hen past om de draagkracht te vergroten.  
4. Stimuleer het maken van keuzes. Om mantelzorgers samen in balans te krijgen en te behouden, kan het helpen om hen keuzes te laten maken in de activiteiten die ze wel én niet zelf oppakken.  

Leestip | Meer lezen over de wetenschappelijke achtergrond én de verschillende zienswijzen uit het balansmodel? Lees dan het dossier Wat werkt bij mantelzorgondersteuning.