Maatschappelijke opvang in zelfbeheer

Lees de uitgebreide methodebeschrijving.

Methodebeschrijving-maatschappelijke-opvang-in-zelfbeheer.pdf 483.46 KB

In een onderzoek van de Wmo-werkplaats Amsterdam geven (oud-)bewoners en betrokken professionals aan dat het verblijf in een zelfbeheerde voorziening bijdraagt aan het herstel en empowerment van bewoners. Ander onderzoek levert aanwijzingen dat zelfbeheerde voorzieningen per bed goedkoper zijn en voldoende presteren op uitstroom, maatschappelijke participatie en re-integratie.

Doelgroep

De doelgroep van maatschappelijke opvang staat omschreven in de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo, art. 1, lid 1c) als ‘'personen die, door een of meer problemen, al dan niet gedwongen de thuissituatie hebben verlaten en niet in staat zijn zich op eigen kracht te handhaven in de samenleving”.

Doel

De bewoners van de voorziening maken vorderingen in hun herstel.

Aanpak

Zelfbeheer in de maatschappelijke opvang is een vorm van maatschappelijke opvang waarbij de bewoners zelf verantwoordelijkheid dragen en zeggenschap hebben. In de initiatieffase stellen de (toekomstige) bewoners afspraken en regels vast en beschrijven ze procedures om het reilen en zeilen van de voorziening in goede banen te leiden. Er worden onder meer afspraken gemaakt over de besluitvorming binnen de groep en over de toelatingsprocedure en eventuele toelatingseisen. In de uitvoerende fase gaan mensen (16-30)  daadwerkelijk in de voorziening wonen, voeren zij dagelijkse huishoudelijke taken uit en werken ze aan hun persoonlijke herstelprocessen. Het maken van afspraken is een steeds terugkerend proces, inspelend op veranderingen in de groepssamenstelling, incidenten of veranderingen bij een eventuele overkoepelende instelling. De bewoners geven samen vorm aan een steunend en stimulerend leefklimaat.

Uitvoerende organisaties

Een collectief van mensen uit de doelgroep voert de zelfbeheerde opvangvoorzieningen uit. Gewoonlijk zijn zelfbeheerde voorzieningen echter ingebed in een grotere professionele instelling voor maatschappelijke opvang of beschermd wonen.

Onderzoek

In Nederland is onderzoek gedaan naar Zelfbeheer in de maatschappelijke opvang vanuit de Wmo-werkplaats Amsterdam (Huber & Bouwes, 2011) en door het Trimbos instituut (Boumans, Muusse, Planije & Tuynman, 2012). Uit het eerste onderzoek blijkt dat geïnterviewde bewoners, oud-bewoners en betrokken professionals vinden dat het verblijf in de zelfbeheerde voorziening bijdraagt aan het herstel en empowerment van bewoners. Verder komt naar voren dat Zelfbeheer in de maatschappelijke opvang duurzaam mogelijk is, maar dat daarvoor wel voldaan moet worden aan voorwaarden ten aanzien van organisatie, context, bewonersgroep en ondersteuners.
Het onderzoek van Boumans (2012) levert aanwijzingen dat zelfbeheerde voorzieningen: diensten leveren van goede kwaliteit, per bed goedkoper zijn dan reguliere opvangvoorzieningen en voldoende presteren op het gebied van uitstroom, maatschappelijke participatie en re-integratie.

Samenvatting werkzame elementen

• Organisatiestructuur met autonome positie voor de voorziening en zeggenschap door mensen die van de voorziening gebruik maken.
• Professionele ondersteuners handelen vanuit een grondhouding van presentie.
• Professionals handelen vanuit basiswaarden: emancipatie van dak- en thuislozen, rechtvaardigheid, gelijkwaardigheid en uitgaan van eigen kracht.
• Krijgen en geven van onderlinge steun.
• Een omgeving die rust biedt.
• Mensen stimuleren om verantwoordelijkheid te nemen, voor eigen leven en  herstelproces, de groep en de voorziening; waar nodig met ondersteuning van lotgenoten en/of ondersteuners.
• Mensen stimuleren helpers- en leiderschapsrollen in te nemen.
• Waardering voor bijdrage.
• (her)Ontdekken van talenten, krachten en eigenwaarde.