Mensenrechten fundamentele onderlegger bij sociaal werk vluchtelingen
Tijdens een internationaal congres in Berlijn over het vluchtelingenvraagstuk ondertekenden 250 deelnemers, onder wie medewerkers van Movisie, een VN-verklaring die oproept om de mensenrechten van vluchtelingen te respecteren. We lichten de verklaring én drie presentaties van toonaangevende buitenlandse experts op het congres uit. We zoomen daarbij expliciet in op mensenrechten en hoe die deel moeten uitmaken van sociaal werk.
‘Mensen die op de vlucht zijn [..], verdienen als nieuwe buren een warm welkom in de steden en buurten waarin zij terechtkomen.’ Dat staat in de aangenomen VN-verklaring Wijk- en buurtcentra voor Hoop. De nadruk ligt op de functie die wijk- en buurtcentra hebben bij het verwelkomen van nieuwkomers: ‘Wanneer wijk- en buurtcentra hoekstenen van gemeenschappen zijn, kunnen ze handelen in crisissituaties en anderszins om een fundament te bouwen voor het leven van nieuwe buren die op de drempels van onze gemeenschappen staan.’ Ook wordt de rol van opbouwwerkers ‘essentieel’ genoemd voor het creëren van wederzijds begrip, een gevoel van saamhorigheid en hoop.
Het congres ‘On the Move – At Home in the World’ werd georganiseerd door de International Federation of Settlements and Neighborhood Centers (IFS), een netwerk van landelijke, regionale en lokale organisaties die gemeenschappen willen versterken. Petra van Leeuwen is namens Movisie bestuurslid van IFS. Ze was ook aanwezig bij het congres: ‘Tijdens internationale conferenties worden ontzettend veel onderzoeksresultaten en good practices uitgewisseld. Het past uitstekend bij onze kennisfunctie om deze nieuwe inzichten en praktijken te helpen verspreiden in Nederland, via de website of via live verslag op social media. Zo kan ook onze achterban profiteren van de kennis die we opdoen tijdens bijeenkomsten in het buitenland.’ IFS heeft bovendien een consulterende status bij de Verenigde Naties en mag zodoende VN-zittingen bijwonen. De VN had IFS ook gevraagd om mee te denken over het vluchtelingenvraagstuk wat leidde tot de VN-verklaring.
Rol sociaal werker
Doordat de burger zelf aan het roer staat, is de rol van de sociaal werker veranderd. In een eerder artikel pleitte Lou Repetur van Movisie ervoor dat het sociaal werk ‘een modern moreel kompas nodig heeft’. Grondwaarden als rechtvaardigheid en dezelfde rechten voor iedereen – de mensenrechten uitgedrukt in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens – staan hierbij altijd centraal. Medio 2016 ondertekenden tientallen professoren en lectoren uit Vlaanderen en Nederland de oproep dat mensenrechten expliciet onderdeel moeten uitmaken van de praktijk en de curricula van het sociaal werk op hogescholen en universiteiten. De realisatie van waarden als vrijheid, democratie, de rechtsstaat en menselijke waardigheid staat volgens hen in veel Europese landen onder druk en dat heeft vooral impact op mensen die leven in kwetsbare omstandigheden, zoals vluchtelingen. Volgens het manifest is het de kerntaak van sociaal werk om te werken aan een rechtvaardige samenleving en op te komen voor de rechten en belangen van kwetsbare groepen.
'Het opvangen van vluchtelingen is geen heldendaad, maar een mensenrecht'
Ook de Duitse professor Nivedita Prasad benadrukt in haar presentatie op het congres On the Move (zie video hieronder) het belang van internationaal vastgestelde mensenrechten als basis in het sociaal werk. Ze geeft concrete dilemma’s waar sociaal werkers voor staan. Prasad roept sociaal werkers op om zich te verdiepen in de betekenis van mensenrechten en wat dat inhoudt voor vluchtelingen dicht bij huis. Ze benadrukt: ‘Het opvangen van vluchtelingen is geen heldendaad, maar een mensenrecht. Het is simpelweg een verplichting.’ De Duitse wetenschapper stelt dat sociaal werkers de schending van mensenrechten constructief aan de kaak moeten stellen, zij hebben het mandaat om veranderingen teweeg te brengen. Ze ontwikkelde hiervoor de position paper Social Work with Refugees in Refugee Accommodations Centers die kan helpen om de visie op mensenrechten in sociaal werk met vluchtelingen te organiseren.
Erkenning
De VN-verklaring die is ondertekend op het congres, stelt ook dat wijkcentra zorgen voor sterke en wederkerige relaties. Dit blijkt ook uit onderzoek naar Canadese buurthuizen van Sean Lauer (University of British Columbia). In zijn lezing concludeert hij dat wanneer nieuwkomers vrijwilligerswerk doen in buurthuizen, dit niet alleen kan leiden tot persoonlijke ontwikkeling van vluchtelingen, maar ook een erkenning kan zijn voor hun waardevolle bijdrage aan de samenleving.
Elkaar ontmoeten
Nog een presentatie die waardevol is om (terug) te kijken: de keynote speech van de Duitse professor Barbara John. Zij wordt als een van de meest toonaangevende experts op het gebied van migratie gezien. In haar lezing benadrukt ze het belang om migranten zelf een stem te geven bij het opstellen van beleid: ‘Je kunt alleen goede wetten maken door mensen te spreken die weten hoe het er aan toe gaat.’ Ook zegt ze dat werk essentieel is voor vluchtelingen om zich thuis te voelen in het aankomstland. Shahrzad Nourozi van Movisie – ook aanwezig bij het congres: ‘John legt in haar lezing bloot dat van alles wordt gevraagd aan mensen die in Duitsland aankomen, behalve welke werkervaring ze hebben en wat ze willen gaan doen in Duitsland. Terwijl dat cruciale vragen zijn voor snelle integratie, ook in Nederland. En niet in de laatste met als doel om vluchtelingen een warmer welkom te geven.’ John benadrukt in de lezing ook een aantal goede praktijkvoorbeelden die op ontmoeting gericht zijn. ‘We moeten niet onderschatten wat de positieve effecten op lange termijn zijn voor zowel nieuwkomers als inwoners van de ontvangende samenleving. Elkaar ontmoeten is de basis voor integratie’, aldus John.
