Sanne van Kessel is voltijdstudent Toegepaste Gerontologie, Saskia van Zijl deeltijdstudent aan dezelfde opleiding. Hun docent Eric Schoenmakers kwam in contact met Wendy van Lier, die participeert in een project van Movisie en Vilans om informele zorg nadrukkelijker op de kaart te zetten in het onderwijs. Een unieke kans om met studenten en docenten te werken aan het thema. Wat hebben de projectleden geleerd van dit project?

Start

Sanne: ‘In mijn familie zag ik van nabij wat het betekent om mantelzorger te zijn. Daar leerde ik dat goede samenwerking tussen informele en formele zorg niet vanzelfsprekend is. Daar wilde ik graag iets aan doen en in dit project kreeg ik daar de kans toe.’

Saskia: ‘Ik heb lange tijd in het onderwijs gewerkt en ben nu weer student. Juist mijn onderwijservaring zorgde voor meerwaarde. Ik voel veel urgentie, zeker ook nu er een groter beroep op informele zorgers wordt gedaan.’

Eric: ‘Het was voor ons een kans om met Vilans en Movisie samen te werken. Er zijn altijd dingen in het onderwijs die verbeterd kunnen worden en ik sta daar als docent graag voor open.’

Op de agenda

Doelstelling van het project was werken aan een stevige positie van informele zorg binnen de opleiding Verpleegkunde van FHMG. Uit de inventarisatie van de studenten naar de aandacht voor het thema Informele zorg in het curriculum blijkt dat het niet vanzelfsprekend is dat informele zorg een duidelijke plek heeft in het onderwijs.

Sanne: ‘Wat mij opviel was dat sommige docenten goed op de hoogte waren van de informele zorg. Zo kennen zij bijvoorbeeld de kennisbundel die Movisie en Vilans hebben ontwikkeld. Er is een overgrote meerderheid van docenten voor wie dat niet geldt.’

De kennisbundel helpt bij het onder de aandacht brengen van het thema bij docenten. Met de kennisbundel kunnen docenten in de les praktisch aan de slag.

Saskia: ‘Informele zorg past heel goed bij de kaders van de opleiding Verpleegkunde. Mantelzorg wordt breed herkend en mensen kunnen erover meepraten. Maar toch is het onderwerp informele zorg, gek genoeg, niet breed ingeburgerd. Ook komt het voor dat studenten in de praktijk tegen iets anders aanlopen als waar de docent het in de les over heeft gehad.’

Bekijk de kennisbundel informele zorg in het hbo

Veranderkunde

Sanne: ‘We kwamen erachter dat we eigenlijk bezig waren met veranderkunde. Hoe krijg je een onderwerp op de agenda? Hoe krijg je mensen mee? Wat heb je daarvoor te doen? Dat soort vragen, daar hebben we mee gestoeid.’

Eric: ‘Wat meespeelt, is dat de FHMG een grote organisatie is. Docenten zijn druk. Het voordeel van een wat meer formele structuur is dat afspraken worden nagekomen en dat het onderwerp, als het op de agenda staat, serieus wordt genomen. Soms staat het systeem in de weg, maar soms kan je ook profiteren van bestaande structuren.’

Ludieke actie

Sanne en Saskia gingen in gesprek met docenten en voerden in allerlei gremia het gesprek over het belang van het onderwerp. Meerdere niveaus moeten aangesproken worden om de onderwijsinhoud door te ontwikkelen. Sanne en Saskia zagen dat docenten de urgentie wel voelen, maar dat zij soms nog niet goed weten hoe het in te brengen in het onderwijs. Soms helpt het een andere bril op te zetten. Sanne en Saskia organiseerden een ludieke actie in de week van de mantelzorger.

Sanne: ‘In een gesprek met docenten bleek dat informele zorg overal van toepassing is – en dus niet apart kan worden behandeld. Dat maakt het wel lastig. Uit onze analyse bleek ook dat het onderwerp nauwelijks aan de orde komt als het gaat om lesdoelen. In de gesprekken stonden we stil bij de rol van onze gesprekspartners. Zo spraken we met de leerplancommissie over wat zij belangrijk vinden. Aansluiten bij de wensen en mogelijkheden is heel belangrijk.’

Saskia: ‘We merkten wel dat we lastig binnenkwamen. Docenten zijn druk en soms konden we pas weken later een afspraak maken. Op een bepaald moment dachten we: we organiseren een ludieke actie! Gewoon iets leuks doen om aandacht te vragen. Even buiten de kaders denken. Soms is dat nodig om een doel te bereiken.’

Op een bepaald moment dachten we: we organiseren een ludieke actie! Gewoon iets leuks doen om aandacht te vragen

Sanne en Saskia posteerden zich op een middag midden op de gang in de Eindhovense onderwijsinstelling. Jas aan het plafond gehangen. Sanne in een rolstoel, Saskia was de mantelzorger.

Sanne: ‘Ja, dat riep reacties op. Docenten die langsliepen en vroegen: wat is dit? O, gaat dit over informele zorg. En dan kwam er een verhaal dat zij zelf ook met zo’n situatie te maken hebben. Het gaat om de connectie, om de persoonlijke verhalen. Dat raakt mensen. Mailtjes hebben geen impact, persoonlijke verhalen wel!’

Eric: ‘Ik ben er niet verbaasd over dat juist deze actie docenten raakte. Docenten zitten niet te wachten op droge informatie. Maar aansluiten op hun passie en persoonlijke drijfveer, dat werkt. Daarom zijn zij docent geworden!

Saskia: ‘Vervolgens zagen we dat het effect heeft. Tijdens een vergadering van het kernteam werd er een uur voor het onderwerp ingeruimd. Sanne en ik zijn samen met de aanwezigen aan de slag gegaan met het thema. De aanwezigen vonden het leuk dat dit vanuit het perspectief van studenten werd aangevlogen. En voor ons een unieke mogelijkheid om het over het belang van het onderwerp te hebben!’

Tijdens en na de vergadering hebben docenten enthousiast  en actief meegedacht over mogelijkheden om het thema een duidelijkere plek in het onderwijs te geven, een mooie opbrengst van de actie!

Vervolgstappen

Nu het project is afgerond, is de vraag hoe het verder gaat met het onderwerp informele zorg. De studenten gaven aan het waardevol te vinden als een dergelijk project ook op andere hogescholen plaatsvindt. Het helpt om het thema onder de aandacht te brengen, bovendien kunnen anderen leren van de ervaringen die zij hebben opgedaan. Of Sanne, Saskia en Eric zich zorgen maken? Dat niet, maar er liggen wel uitdagingen.

Sanne: ‘De docenten die we hebben gesproken, zijn enthousiast. Het zijn kleine stappen die we gezet hebben, maar de basis ligt er. Het is nu aan de opleiding om het project verder op te pakken.’

Saskia: ‘Er zijn diverse mooie ideeën aangedragen over hoe het onderwerp verstevigd kan worden. Er wordt bijvoorbeeld ieder jaar een themaweek georganiseerd, er zou voor gekozen kunnen worden om dit jaar het onderwerp informele zorg te nemen. Ook zou de adviescommissie en relatiebeheercommissie uitgebreid moeten worden met een mantelzorger, of iemand die dat perspectief kan inbrengen.’

Eric: ‘Een andere student heeft een soortgelijk project gedaan bij de opleiding Toegepaste Gerontologie en zich vooral op studenten gericht. Hij heeft twee workshops georganiseerd voor studenten en proberen te meten wat voor veranderingen plaats vonden in de houding van studenten ten opzichte van informele zorg. Na de workshops geven studenten aan meer oog te hebben voor de informele zorger. Verandering kan van bovenaf komen, maar ook van onderop. De leerplancommissie heeft een rol als het gaat om het actueel houden van het curriculum, maar studenten en docenten hebben ook een rol om te agenderen en de onderwijsinstelling scherp te houden.’

Het was een traject waar Sanne en Saskia veel van geleerd hebben, maar ook Eric is als docent wijzer geworden.

Eric: ‘Het is mooi om te zien wat het project heeft opgeleverd. Waar jullie tegenaan gelopen zijn, daar loop je in de praktijk ook tegenaan. Hoe krijg je mensen mee? Het omzetten van ideeën in acties kost tijd en daar heb je ambassadeurs voor nodig.’

Sanne: ‘Het was heel leerzaam voor mij. Het voortdurend bijsturen en bijstellen van de plannen, aanvankelijk vond ik dat lastig. Maar gaandeweg ontdekte ik dat een verandering bewerkstelligen tijd kost. Het proces is in die zin een doel op zich.’

Saskia: 'Ik denk dat wat ik geleerd heb van dit project, ik dat niet op een andere plek had kunnen leren. Nu heb ik zelf gevoeld hoe het is om een onderwerp hoger op de agenda te krijgen en welke uitdagingen daarbij komen kijken. Door dit project heb ik het thema in mijn hart gesloten en ik zal  ook in mijn werk zelf meer aandacht besteden aan informele zorg.’