Ervaringsdeskundigen Irene van de Giessen en Astrid Philips bijten de spits af door samen een presentatie over ervaringsdeskundigheid te geven. Astrid heeft een betaalde baan als ervaringsdeskundige bij de Hogeschool van Amsterdam. Op vrijwillige basis zet ze zich in voor team ED, dat een brugfunctie heeft tussen het welzijnswerk en buurtbewoners. Hiervoor was ze actief als ervaringsdeskundige bij een cliëntenraad, Cliëntenbelang Amsterdam en het zorgkantoor Noord-Holland.

Dat moet echt anders in de ggz

Irene van de Giessen is in haar verleden veel in aanraking geweest met de ggz. Na haar herstel wilde ze er heel lang even niets meer mee te maken hebben. ‘Totdat ik weer ziek werd, maar dit keer op neurologisch gebied’, vertelt Irene. ‘Ik dacht terug aan de periode in de ggz en merkte dat ik zo anders werd behandeld door de neuroloog dan door de ggz-hulpverleners destijds. Ik kreeg informatie, er werd met mij overlegd over wat ik wilde in de behandeling, er werd rekening gehouden met wat ik belangrijk vond. Dat was in de ggz indertijd allemaal niet het geval. Ik wilde daar iets aan doen: dat moet echt anders in de ggz. Ik heb de stap genomen  een eigen bedrijf op te zetten, van waaruit tal van initiatieven en projecten door en met ervaringsdeskundigen worden uitgevoerd: Hersteltalent.'

Apart beroep of extra competentie

De twee kaarten de discussie aan of ervaringsdeskundigheid als een apart beroep moet worden gezien of dat het een extra competentie is, naast en in aanvulling op iemands beroepsmatige scholing als hulpverlener. Een deelnemer in de zaal: ‘Omdat het een nieuwe functie is, is er in organisaties niet altijd de ruimte en bereidheid om te kijken hoe ze het kunnen invullen. Het is jammer dat de discussie altijd in bewoordingen van ‘of of’ wordt gevoerd en niet over hoe professionals en ervaringsdeskundigen elkaar kunnen aanvullen.'

Astrid en Irene geven ervaringsdeskundigen ook mee dat ze geen concurrenten van elkaar moeten zijn. ‘Ik merk dat we elkaar erg aanvallen. Ben je wel een ervaringsdeskundige als je alleen een psychose hebt gehad? Of als je geen opleiding hebt gehad? We moeten elkaar vinden en zorgen dat ervaringsdeskundigheid meer op de agenda komt.’

Meerwaarde ervaringsdeskundigheid

De organisatoren van de masterclass hebben een vijftal ervaringsdeskundigen uitgenodigd, om in de vorm van een groepsinterview te vertellen over hun rollen en taken, hoe ze daarin van meerwaarde zijn voor de mensen met wie ze werken en wat zij zelf daarvoor nodig hebben. Dit zijn:

• Daniëlle Meulstee, vrijwilliger bij team ED en betaald ervaringsdeskundige bij FACT-team Kwikzilver van ggz InGeest
• Tessa Mehretab, vrijwilliger bij team ED, voorlichter en lid van de Vliegende Brigade, die geïsoleerd levende mensen thuis opzoekt en met hen contact legt
• Dorris in t Panhuis, medewerkster bij zelfregiecentrum Weert en lid van diverse adviesraden
• Mannus Boote, implementatiebegeleider Ervaringsdeskundigheid en hulpverlener bij het Jeugd Fact-team van Intermetzo en trainer bij ExpEx
• Diana Kolenberg, ervaringsdeskundige bij het project Buutvrij GGz in Noord Holland, medewerker Fact-team en WRAP-facilitator.

'Je benadert mensen vanuit hun kunnen en niet alleen vanuit hun ziek zijn’

De vijf ervaringsdeskundigen vervullen dus allemaal diverse taken. Ook de zaal zelf praat mee, iedereen vanuit de eigen rol en taak. De eerste vraag: wat is de meerwaarde van hun werk voor de mensen met wie ze werken? Ervaringsdeskundigen:

• zorgen voor een gevoel van gelijkwaardigheid (‘Ik zie cliënten zoals mijzelf. En dat wordt gewaardeerd’
• zijn een rolmodel (‘Ik bied hoop door te vertellen welke ontwikkeling ikzelf heb meegemaakt’)
• slaan de brug tussen de verschillende werkelijkheden van cliënten, hulpverleners en allerlei functionarissen (‘Ik treed vaak op als vertaler’)
• zorgen voor wederkerigheid (‘Wij leren ook weer van cliënten. Dit kunnen we teruggeven aan de instanties en de overheid’)
• zorgen voor openheid in een team (‘Doordat ik mijn verhaal vertel, voelt een collega zich veilig om dit ook te doen. Het is mooi om te zien dat de mens achter de professional hierdoor steeds meer zichtbaar wordt’)
• zorgen ervoor dat cliënten hun eigen regie terugkrijgen (‘Je benadert mensen vanuit hun kunnen en niet alleen vanuit hun ziek zijn’)

Randvoorwaarden ervaringsdeskundigheid

Ook vertellen de ervaringsdeskundigen over wat zij nodig hebben om goed te kunnen werken: de randvoorwaarden:

• Een ervaringsdeskundige mag zich geen roepende in de woestijn voelen, binnen een team moeten minstens twee ervaringsdeskundigen zijn.
• Het management moet er achter staan dat de inbreng van ervaringskennis belangrijk is voor de organisatie.
• Er moet duidelijkheid zijn over wat een organisatie van een ervaringsdeskundige verwacht.
• Ervaringsdeskundigen hebben het recht om betaald te worden, maar ook om het werk onbetaald te doen.
• Er moet ruimte zijn om ervaringsdeskundigheid uit te kunnen bouwen, zich in de functie te ontwikkelen en door te groeien.
• Alle beroepsopleidingen voor zorg/welzijnsprofessionals moeten herstel en ervaringsdeskundigheid in het curriculum op nemen
• Grotere betrokkenheid van ‘niet ervaringsdeskundige’ sociale professionals; nu ben je soms toch nog een buitenbeentje.

Je kwetsbaarheid wordt je kracht

De zaal werd uitgenodigd om de ervaringsdeskundigen alles te vragen wat je altijd al had willen weten maar nooit durfde te vragen. Wat als het allemaal te dichtbij is komt, is een vraag uit het publiek. Wat voor een effect heeft dat en hoe ga je ermee om? ‘Je kwetsbaarheid wordt je kracht’, zegt Mannus. Hij legt uit: ‘Ik zie veel niet-ervaringsdeskundige collega’s uitvallen, omdat ze hun levenservaringen niet hebben verwerkt en de confrontatie daarmee niet aankunnen. Ik blijf overeind, juist omdat ik als ervaringsdeskundige zo met mijn verleden aan de slag ben gegaan.’ Dit neemt niet weg dat intervisie voor ervaringsdeskundigen van groot belang is. Ook om te bespreken welke ervaringen je wel en niet wilt of kunt delen. En hoe je als ervaringsdeskundige je eigen ruimte bewaart.

Aan de slag

Op basis van wat er tijdens de masterclass is besproken worden vier vragen geformuleerd waarmee de deelnemers aan de slag gaan. Bekijk per vraag hoe de deelnemers het antwoord tijdens de masterclass op een ludieke manier hebben gepresenteerd. Uitwerkingen van de presentaties vind je op de website nieuwewegenggzenopvang.nl.

• Is ervaringsdeskundige een apart beroep of een competentie?
• Wat is wijsheid in de vraag of ervaringsdeskundigen betaald of vrijwillig ingezet moeten worden?
• Hoe krijg je een breed gedragen draagvlak voor ervaringsdeskundigheid?
• Hoe kunnen ervaringsdeskundigen zo optimaal mogelijk ondersteund worden?

‘En en-gevoel’

Aan het begin van de masterclass zei een deelnemer het jammer te vinden dat ervaringsdeskundigheid en hulpverlening nog zo los van elkaar wordt gezien. Nu de masterclass haast is afgelopen, staat een aanwezige op om het tegendeel te benadrukken. ‘Het viel mij vandaag op dat er zo’n krachtig geluid is. Dat we hier wel spreken van ‘en en’ in plaats van ‘of of’. Het ‘wij-zij-gevoel vervaagt. Knap dat dit gebeurt.’