‘Jouw’ wijk of dorp gezonder? Twee adviezen die geen extra tijd kosten

Hoe wijkteams slim kunnen bijdragen aan preventie en voorzorg

Wijkteams hebben als opdracht om bewoners te ondersteunen bij het aanpakken maar ook het voorkomen van (meervoudige) problemen. Bijvoorbeeld rond gezondheid en zorg. Tegelijkertijd ligt er al veel op het bord van het wijkteam. Hoe kun je dan toch bijdragen aan een gezondere wijk? Twee adviezen:

Advies 1: Combineer preventie met voorzorg

In de nieuwe definitie van gezondheid (Huber et al. 2016) gaat het erom dat je mensen sterker maakt, zodat ze hun gezondheid zelf vorm kunnen geven: positieve gezondheid. Daarin gaat het niet alleen over de afwezigheid van ziekte (preventie), maar ook over het vermogen om met ziekte en beperkingen om te gaan. Dat houdt dus ook in het vermogen om zelf de benodigde zorg, ondersteuning en aanpassingen te regelen, nu en in de toekomst (voorzorg). Bij preventie gaat het om het voorkomen van gezondheidsproblemen. Voorzorg omvat alles wat je kunt doen om in de toekomst - over 5 of 15 jaar - goed verzorgd te zijn. Juist deze combinatie van preventie en voorzorg versterkt de zelfregie van mensen ten aanzien van hun gezondheid als geheel.

Het stimuleren van preventie en voorzorg sluit aan bij wat je al doet als wijkteam: het aanpakken en voorkomen van (multi-)problematiek, het werken aan sociale cohesie en het versterken van zelfredzaamheid. Door te kiezen voor projecten en programma’s waarin ook (positieve) gezondheid een expliciet doel is, sla je een dubbele slag in dezelfde hoeveelheid tijd. 

Hoe help je mensen bij preventie?

Denk bijvoorbeeld aan:

1. Stimuleren van gezond eten en bewegen:

  • Vraag maatschappelijke organisaties om meer gezonde gezamenlijke maaltijden voor ouderen te organiseren in de buurt;
  • Denk mee met sportbuurtwerk over promotie van sportverenigingen in de buurt;
  • Gebruik een erkende interventie als Communities in Beweging van het Kenniscentrum Sport (voorheen NISB).

2. Bevorderen van matigheid in middelengebruik:

  • Ga in gesprek met keetjongeren, help ze om leefregels op te stellen zoals gedaan is via Keetkeur van de PJS;
  • Bied aanvullende ondersteuning bij verslavingsbehandeling, organiseer respijtzorg voor die zwaarbelaste, overmatig drinkende mantelzorger;
  • Help mee om thuisvoorlichting te organiseren voor ouders en kinderen, denk hierbij aan een erkende interventie als Homeparty van het Trimbos Instituut.
Voorbeeld: De gezondheidsrace in Laarbeek
De Gezondheidsrace in Laarbeek is een burgerinitiatief waarin vier teams van individuele inwoners strijden om de titel ‘de fitste kern van Laarbeek’. Een team verdient punten met bijvoorbeeld het organiseren van gezonde activiteiten of mede-inwoners te mobiliseren tot een gezondere leefstijl. In onderzoek van GGD Brabant Zuidoost gaf 69 procent van de 48 deelnemers aan dat zij zich gezonder voelen door deelname aan de Gezondheidsrace. Zij zijn meer gaan bewegen en bewuster bezig met gezond eten. Bij de meerderheid van de teamleden is ook verbetering opgetreden in lichamelijke conditie, het vetpercentage en de bloeddruk. Daarnaast zijn er contacten gelegd tussen buurtbewoners. Meer voorbeelden zijn te vinden in het ZonMw programma Gezonde Slagkracht, dat in circa 130 gemeenten stimuleerde tot integrale gezondheidsaanpakken.

Hoe help je mensen bij voorzorg?

Denk bijvoorbeeld aan:

  • Individuele netwerkversterking: help mensen om hun contacten met de familie, in de buurt en via verenigingen te versterken, gebruik hiervoor bijvoorbeeld de publicatie Aan de slag met sociale netwerken, waarin 44 methoden zijn verzameld; 
  • Netwerkversterking in de buurt: help mee om burenhulp te organiseren en te stimuleren, gebruik daarvoor het Handboek Buurthulp;
  • Zorgvrijwilligerswerk stimuleren: gebruik hiervoor bijvoorbeeld de erkende interventie Present, waarmee ook vrijwilligers geactiveerd worden die incidenteel tijd hebben voor hulpacties.
Voorbeeld: Vinkhuizen, op je gezondheid
Met het Groningse project Vinkhuizen, op je gezondheid is in samenwerking met bewoners, wijkorganisaties, bedrijven en gemeentelijke diensten, gezocht naar een integrale aanpak van overgewicht onder kinderen, jongeren en volwassen wijkbewoners van allochtone afkomst. Aanknopingspunt was de wens van bewoners om elkaar beter te leren kennen en contacten in de wijk uit te breiden. Dit heeft o.a. vorm gekregen in de ‘Open dag van Vinkhuizen’. Deze dag trok 600 bezoekers en was gericht op activering, verbinden en gezondheid. Alle partijen in de wijk, van huisarts tot winkeliers, van bewoners tot buurthuizen, werkten samen voor deze dag en doen dat nu nog ieder jaar. Meer voorbeelden zijn te vinden in het ZonMw programma Gezonde Slagkracht, dat in circa 130 gemeenten stimuleerde tot integrale gezondheidsaanpakken.

Advies 2. Maak je wijkplan samen met gezondheidsprofessionals

Er is dus veel mogelijk op het terrein van wijkgezondheidswerk, maar keuzes zijn noodzakelijk. Een wijkgezondheidsaanpak moet gebaseerd zijn op de daadwerkelijke behoeften in de wijk. Zoek daarom gezondheidsprofessionals op die input kunnen leveren: huisartsen en praktijkondersteuners, wijkverpleegkundigen en de GGD.

Door korte lijnen met gezondheidsprofessionals kun je als wijkteam uiteindelijk tijd besparen bij het aanpakken van problemen

Kost dit extra tijd? Deels wel, omdat je de input moet verwerken en misschien nieuwe contacten moet leggen waar je die nog niet hebt. Maar het betaalt zich uit: door korte lijnen met gezondheidsprofessionals kun je als wijkteam uiteindelijk tijd besparen bij het aanpakken van problemen.

Zoek verbinding met GGD en huisartsen

De regionale GGD is een belangrijke adviseur van de gemeente op het terrein van publieke gezondheid. Tweejaarlijks brengt de GGD een zogenaamde GGD-monitor uit, voor iedere gemeente. Daarin zijn niet alleen cijfers over lichamelijke gezondheid van inwoners te vinden, maar bijvoorbeeld ook gegevens over psychische gezondheid en mantelzorgbelasting. Soms zelfs op wijkniveau. De GGD en de GGD-monitor kun je dus benutten bij het opstellen en meetbaar maken van je doelen op wijkniveau. Contactgegevens en onderzoeken vind je op de website van de regionale GGD.

Tips voor de samenwerking met huisartsen:

  • Wees je bewust van een cultuurverschil: huisartsen zijn opgeleid om in weinig tijd snel tot de kern te komen en lijken daardoor misschien gehaast;
  • Wees puntig en concreet in je communicatie;
  • Speel in op het gedeeld belang: mensen niet ‘medicaliseren’ maar zodanig doorverwijzen dat ze écht geholpen worden;
  • Leg bij geen gehoor contact via de assistent of praktijkondersteuner.

Lees ook de publicatie Medisch & Sociaal verbonden

Werk samen met de wijkverpleegkundige

Zoek, voor zover er geen samenwerking is, ook de wijkverpleegkundigen op. Nodig hen uit om mee te denken over je wijkplan. Lees meer over verschillende vormen van samenwerking tussen wijkteam en wijkverpleegkundige in de Vilans-publicatie Hoe werken wijkverpleegkundigen samen met het sociale domein?.  

Integrale wijkgerichte samenwerking voor gezondheid, in één oogopslag? Bekijk deze infographic over een Gezonde Wijkaanpak, van het Centrum Gezond Leven / RIVM.