Vanuit overheidsperspectief is het zeer wenselijk dat we meer gaan zorgen en meer gaan werken. Meer mantelzorg kan leiden tot lagere formele zorgkosten. Meer werken is eveneens aantrekkelijk voor de overheidsfinanciën. Maar wat vinden die mannen en vrouwen daar zelf van?

Even zwaar belast

De kansen voor het vergroten van de arbeidsmarktparticipatie lijken te liggen bij vrouwen; zij werken het meest parttime. Mannen verlenen minder vaak en intensief mantelzorg, dus wat het zorgen betreft lijkt bij hen de grootste stijging te behalen. Het beeld dat dan ook geschetst wordt is dat vrouwen meer kunnen werken en mannen meer (mantel)zorg kunnen verlenen. Waardoor tevens werk en zorg gelijker verdeeld worden tussen mannen en vrouwen. Maar dan bekijk je werk en zorg als losse aspecten en dat geeft een eenzijdig beeld. Wanneer naar zowel betaalde arbeid als niet-betaalde arbeid (zorg voor kinderen, mantelzorg, huishouden) wordt gekeken blijkt dat vrouwen hier 48 uur per week aan besteden en mannen 51 uur per week (Emancipatiemonitor 2014). Mannen en vrouwen zijn dus ongeveer even zwaar belast.

Ten koste van vrije tijd

Wanneer mannen meer tijd aan zorg gaan besteden en vrouwen meer tijd aan werk zal dit voornamelijk ten koste gaan van de vrije tijd. Het verlenen van zorg aan een naaste wordt namelijk door zorgverleners vaak als zo vanzelfsprekend gezien dat de tijd die hier aan besteed wordt vrijwel vaststaat (Andere tijden, andere zorg). Daarnaast blijkt dat wanneer mensen meer gaan mantelzorgen, dat vaak niet ten koste gaat van tijd voor betaalde arbeid (Concurrentie tussen betaald werk en mantelzorg). Om meer te kunnen gaan zorgen én meer kunnen gaan werken zouden mannen en vrouwen dus meer vrije tijd op moeten geven. Terwijl vrije tijd juist kostbare hersteltijd is.

Effecten van meer of minder zorgen

Dat vrouwen minder werken en vaker de verantwoordelijkheid voor zorgtaken op zich nemen heeft gevolgen voor hun financiële zelfstandigheid. Maar ook voor de mannen die meer werken en minder zorgen zijn er negatieve gevolgen. Veel mantelzorgers benoemen namelijk ook een mooie kant van het zorgen voor een naaste: het brengt mensen dichter bij elkaar. Het verlenen van zorg kan relationele banden versterken, iets wat niet-zorgende mannen dus missen.

Verkorte werkweek heeft weinig effect

Er zijn verschillende initiatieven om werk en zorg gelijker te verdelen tussen mannen en vrouwen. Uit een brainstorm van WOMAN Inc. kwam bijvoorbeeld het idee de fulltime werkweek te verkorten naar vier dagen. Uit het onderzoek ‘Andere tijden, andere zorg’ (begin 2015) naar de effecten van een kortere werkweek blijkt echter dat slechts een kleine hoeveelheid van de extra tijd aan zorg voor kinderen, huishouden, mantelzorg en vrijwilligerswerk besteed zal worden. Bovendien besteden vrouwen naar verwachting meer van hun extra tijd aan zorg dan mannen. Een verkorte werkweek zou dus geen gevolgen hebben voor een gelijkere verdeling van werk en zorg tussen mannen en vrouwen.

Verschillende waarden over zorg en werk

De mogelijkheid om de verdeling van werk en zorg tussen mannen en vrouwen te veranderen is beperkt, aldus het onderzoek van het Verwey-Jonker Instituut. In het algemeen zijn namelijk zowel mannen als vrouwen tevreden over de verdeling van arbeid zorg en inkomen. Uit internationale onderzoeken blijken mannen en vrouwen verschillende waarden te hechten aan werk en zorg: mannen geven werk meer prioriteit, vrouwen vinden zorg vaak belangrijker. Maar ook in Nederland blijken vrouwen, al tijdens hun studie, de combineerbaarheid van werk en zorg belangrijker te vinden dan mannen (Aanbod van Arbeid 2014, SCP). De voorkeur voor het anderhalfverdienersmodel blijkt diepgeworteld (‘Andere tijden, andere zorg'). De vragen ‘hoe kunnen mannen gestimuleerd worden meer mantelzorg te verlenen?’ en ‘hoe kunnen vrouwen gestimuleerd worden meer te werken?’ zijn wellicht niet de juiste.

Bewuste keuzes

Is het in plaats van een gelijkere verdeling niet belangrijker dat zowel mannen als vrouwen een bewuste keuze kunnen maken om naar eigen voorkeur te werken en te zorgen? Zijn vrouwen zich er bijvoorbeeld voldoende van bewust dat hun parttime arbeidsmarktparticipatie kan leiden tot financiële afhankelijkheid en een slechtere aansluiting op de arbeidsmarkt? Realiseren mannen zich wel wat ze kunnen missen wanneer ze weinig tijd besteden aan de zorg voor hun naasten? In plaats van alle vrouwen op te roepen meer te gaan werken en alle mannen te sommeren meer te gaan zorgen kunnen we beter meer aandacht creëren voor de bijeffecten van deze kwesties. Zodat iedereen de vrijheid heeft om de weloverwegen keuze te maken die het beste bij hem of haar past. Met misschien zelfs een gelijkere verdeling van werk en zorg als resultaat.

Meer informatie

Dit artikel werd geschreven naar aanleiding van het rapport ‘Andere tijden, andere zorg? Mannen, vrouwen en de mogelijke gevolgen van aanpassing van de arbeidsduur’ van het Verwey-Jonkerinstituut (2015). Hierin worden de mogelijke effecten besproken van het verlengen dan wel verkorten van de formele werkweek op de man/vrouw-verdeling van ‘zorgtaken' (zorg voor kinderen, huishouden, mantelzorg en vrijwilligerswerk), op de man/vrouw-verdeling van arbeidsuren en op de economische zelfstandigheid.

Heeft u vragen of opmerkingen over dit artikel? Neem dan contact op met Hanne van Rooijen via hannevanrooijen@hotmail.com.