‘Ik doe mijn werk vanuit de motivatie om de meest kwetsbare mensen in de samenleving te versterken en in te sluiten.’ Zo start het LinkedIn profiel van Henke van der Heiden, beleidsadviseur Wmo Gooise Meren. In een bevlogen betoog vertelt ze hoe ze in dag in dag uit vorm geeft aan deze inclusieve ambities. Een verhaal over eenvoudigweg aan de slag gaan en opzienbarende resultaten.

Samenkracht!

Samenkracht! is de naam van de regionale werkwijze voor interactieve beleidsontwikkeling, die Van der Heiden coördineert. ‘In de aanloop naar de decentralisaties praatten we wel met allerlei organisaties, maar weinig met de cliënten en inwoners zelf. Terwijl het juist om hen draait. Alleen door het directe gesprek met inwoners en cliënten kunnen zorgaanbieders en gemeenten daadwerkelijk vraag gestuurd werken. We startten met grote bijeenkomsten in congresvorm met workshops. Dat bleek niet voor elke doelgroep of onderwerp te werken.’

Pictogrammen

Elke doelgroep of elk onderwerp heeft een eigen benadering nodig. ‘Voor mensen met een verstandelijke beperking bijvoorbeeld werken we met een kleine focusgroep, in samenwerking met het landelijke programma Aandacht Voor Iedereen (AVI) en zorgaanbieder Sherpa. Het gaat bijvoorbeeld over de voorbereiding op indicatiegesprekken. Hoe kunnen zij dat het beste doen, maar ook: hoe kan de consulent zich het best voorbereiden? Voor de uitnodigingen en verslagen werken we met pictogrammen en de gesprekken vinden plaats met een gespecialiseerde gespreksleider.’

We zijn in de huiskamer van de daklozenopvang gaan zitten en hebben gevraagd: 'Hoe zou jij het doen als jij het zelf mocht organiseren?'

Olievlek

Voor de maatschappelijke opvang past een heel andere aanpak. ‘Voor een nieuw beleidsplan wilden we input van daklozen. Mijn collega’s zijn gewoon in de huiskamer van de daklozenopvang gaan zitten en hebben gevraagd: 'Hoe zou jij het doen als jij het zelf mocht organiseren?' Voor laagdrempelige ggz voorzieningen hebben we tijdens een maaltijd met groepen cliënten gesproken. De contacten daarvoor gaan als een olievlek, via een paar ervaringsdeskundige sleutelfiguren en door een vertrouwensband op te bouwen. We hebben een daarna een plan gemaakt en dat weer voorgelegd.’

Tussen de oren

Deze manier van werken, met directe input van de cliënten zelf in plaats van stroperige adviestrajecten, nestelt zich niet automatisch tussen de oren van de collega’s. ‘Maar de wil is er veelal wel. Zo was ik betrokken bij het vorige inkooptraject voor de dagbesteding. De inkopers hadden wel bijeenkomsten met de zorgaanbieders georganiseerd, maar nog niet met cliënten. Toen we die panelgesprekken alsnog gingen voorbereiden, heb ik ze stevig geïnstrueerd: 'Jij mag alleen luisteren. Je mag pas praten als je een vraag gesteld krijgt.' Toen we dit jaar opnieuw deze inkoop starten was die instructie niet meer nodig.’

Tolken

‘De neutrale gespreksleiders die erbij zijn noem ik soms 'de tolken', omdat zij zowel de cliëntentaal als de beleidstaal spreken.’ Van der Heiden vertelt het zonder ironie. ‘Gelukkig ervaar ik heel veel betrokkenheid. Bestuurders zien in dat het cruciaal is de vraag van de inwoner centraal te stellen, en ze bevorderen dat steeds vaker actief. Dat is heel belangrijk, vanwege hun doorzettingsmacht. Verder is het verankeren in de beleidscyclus essentieel: bij agenderen, bij beleidsvoorstellen en bij evaluatie.’

'Bestuurders zien in dat het cruciaal is de vraag van de inwoner centraal te stellen'

Leefwereld

Van der Heiden werkt formeel een dag per week voor de regio Gooi en Vechtstreek en de overige tijd voor de gemeente Gooise Meren. Maar lokaal of regionaal organiseren is voor haar nauwelijks een issue, omdat het cliëntenperspectief altijd prevaleert. ‘Inwoners denken niet in lokaal of regionaal. In de leefwereld van alledag loopt dat door elkaar heen. De inwoners bepalen samen met de gemeenten de agenda voor Samenkracht!. Daar komen dus ook zaken op die we eigenlijk lokaal georganiseerd hebben. Een voorbeeld is mantelzorg. Daar hebben we vorig jaar veel aandacht aan besteed.’

Proeverij

Het resultaat van de activiteiten rondom mantelzorg is een set van heel concrete aanbevelingen voor het lokale mantelzorgbeleid. Een van die activiteiten was een culinaire proeverij waar bestuurders, ambtenaren en ervaringsdeskundige mantelzorgers samen aan tafel zaten. ‘Een informele gelegenheid, waardoor de mantelzorgers zich uitgenodigd voelden hun indringende verhalen te vertellen. Die leerden ons als gemeenten: wat we ook doen in het sociaal domein, we raken altijd de mantelzorger. Die bewustwording nemen we mee in lokale én regionale setting.’

Winst

De lokale adviesraden hebben moeten wennen aan de nieuwe manier van werken, erkent Van der Heiden. ‘Maar we hebben ze altijd nauw betrokken. En inmiddels ervaren ze dat Samenkracht! zeer waardevolle input voor hun adviezen levert.’
Nog even terug naar de focusgroepen van mensen met een verstandelijke beperking. Daarin komt voor Van der Heiden de winst van vier jaar Samenkracht! tot uitdrukking: ‘Bij de eerste bijeenkomst brachten ze allemaal een begeleider mee. Bij de tweede deed de helft dat nog. Nu komen ze allemaal alleen. Dat bewijst hoeveel vertrouwen er is opgebouwd tussen de overheid en deze mensen. Dat gebeurt er dus als je de cliënt centraal stelt.’