In de wijk Bos en Lommer in Amsterdam constateerden huisartsen dat er een groep vrouwen met een migratieachtergrond was met terugkerende fysieke klachten. Ze deden een groot, frequent beroep op de huisarts en paramedici terwijl er geen medische oorzaak aan de klachten ten grondslag lag. Er werd vermoed dat er dieperliggende sociale oorzaken waren. In samenwerking met verschillende hulpverleners in de wijk werd het programma 'Aandacht voor mij' ontwikkeld.

De focus van 'Aandacht voor mij' is het verbeteren van gezondheidsvaardigheden bij vrouwen met een migratieachtergrond. Dit programma richt zich specifiek op kwetsbare vrouwen met vage, terugkerende klachten waarvoor zij herhaaldelijk hulp zoeken bij huisartsen en paramedici. De doelgroep komt veelal uit een ‘wij’-cultuur waar collectiviteit de norm is. Dat maakt zelfexpressie, het stellen van grenzen, onafhankelijkheid, en persoonlijke ontwikkeling minder vanzelfsprekend. Daarnaast bevinden de vrouwen zich vaak in een kwetsbare positie vanwege een combinatie van lichamelijke en geestelijke klachten, lage sociaaleconomische status en een sociaal isolement.

Na afloop van het programma hebben deelnemers inzicht in sociale factoren die fysieke klachten kunnen veroorzaken

Het zesdelige programma, gehouden in een buurthuis, behandelt thema's als de fysieke impact van stress, gezonde voeding en beweging. Deelnemers worden doorverwezen naar 'Aandacht voor mij' door hun huisarts of eerstelijns paramedicus. Na de verwijzing volgt een kennismakingsgesprek met de programmaleider, werkzaam bij een welzijnsinstelling. Een groep bestaat uit maximaal 12 vrouwen, die als gesloten groep het programma doorlopen. Het idee daarachter is onder meer dat dit onderling leidt tot herkenning en erkenning.

Het deelnemen aan het programma is een belangrijke eerste stap in het doorbreken van de ontstane situatie. De zes groepsbijeenkomsten richten zich op leren luisteren naar het lichaam, omgaan met stress, gezonde voeding en bewegen. Professionals uit verschillende vakgebieden, waaronder oefentherapeuten, ervaringsdeskundigen, welzijnscoaches en diëtisten, verzorgen de bijeenkomsten. Bij iedere bijeenkomst zijn de programmaleider en de ervaringsdeskundige aanwezig. Dit waarborgt continuïteit en vertrouwen. De betrokkenheid van de ervaringsdeskundige is essentieel, niet alleen als rolmodel of gespreksleider, maar ook als culturele tolk tussen de deelnemers en professionals.

Na afloop van het programma hebben deelnemers inzicht in sociale factoren die fysieke klachten kunnen veroorzaken. Verder weten ze ook hoe ze hier zelf iets aan kunnen doen.

In 2021, na de eerste twee groepen, werd het programma geëvalueerd. Uit de evaluatie bleek dat de ervaren gezondheid van deelnemers sterk was verbeterd op fysiek, emotioneel en sociaal vlak. Deelnemers stroomden na afloop van het programma door naar diverse activiteiten in de wijk. Bovendien stonden deelnemers open voor vervolginterventies zoals Welzijn op Recept, waarmee ze op zoek kunnen gaan naar duurzame oplossingen voor hun klachten.  Het programma lijkt de vicieuze cirkel van ervaren klachten, inactiviteit en sociaal isolement te doorbreken. Hoewel het voor de hand lijkt te liggen dat dit ook leidt tot een lagere zorgconsumptie, is dit om privacy technische redenen niet geëvalueerd. Nevenvangst van het programma is dat huisartsen en paramedici de welzijnspartijen nu makkelijker weten te vinden.

Het programma 'Aandacht voor mij' ontvangt financiële steun vanuit de gemeente Amsterdam. Eerder kwam dat uit losse projectsubsidies, maar inmiddels is het opgenomen in de uitvoering van het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) in Amsterdam. Daarnaast wordt het programma uitgebreid naar de stadsdelen Nieuw-West, Zuidoost en Noord.

Meer weten? Neem dan contact op met Annemieke Winder (annemieke@vrouwenvooruit.nl) van Stichting Vrouwen Vooruit.